İnme Sonrası Ortez Tedavisi: Rehabilitasyon Sürecinde Önemli Bir Adım
İnme, beyin damarlarında meydana gelen tıkanıklık veya kanama sonucu ortaya çıkan ve hayatı değiştiren bir sağlık sorunudur. İnme geçiren hastalarda motor fonksiyonlarda kayıplar meydana gelir ve bu durum günlük yaşam aktivitelerini önemli ölçüde etkiler. İnme sonrası rehabilitasyon sürecinde ortez tedavileri, hastaların yaşam kalitesini artırmak ve fonksiyonel bağımsızlığı sağlamak için kritik öneme sahiptir.
İnme Sonrası Gelişen Deformasyonlar Nelerdir?
İnme geçiren hastalarda kasların zayıflaması ve spastisite nedeniyle çeşitli deformasyonlar gelişebilir. Bu deformasyonlar zamanla kalıcı hale gelebilir ve hastanın hareket kabiliyetini ciddi şekilde kısıtlayabilir. İnme sonrası en sık karşılaşılan deformasyonlar şunlardır:
El ve Kol Deformasyonları
- Düşük omuz: İnme geçiren hastalarda omuz çevresi kasların zayıflaması sonucu omuz aşağı doğru kayar
- Pençe parmak: Parmakların içe doğru bükülerek pençe şeklini alması
- El bileği fleksiyonu: El bileğinin içe doğru bükülerek sabit pozisyonda kalması
Ayak ve Bacak Deformasyonları
- Düşük ayak (Drop foot): Ayak bileği kaslarının zayıflaması sonucu ayağın aşağı doğru sarkması
- Ayak bileği instabilitesi: Ayak bileğinin yanal yönde kararsızlık göstermesi
- Genu Recurvatum: Dizin geriye doğru aşırı uzanması
- Pes Cavus: Ayak tabanının aşırı kavisli hale gelmesi
İnme Sonrası Ortez Tedavisinin Önemi
İnme geçiren hastalarda ortez tedavisinin temel amacı, deformasyonların önlenmesi ve var olan anatomik yapının korunmasıdır. Ortez tedavisi, inme sonrası rehabilitasyon sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır ve hastanın fonksiyonel kapasitesini artırmaya yardımcı olur.
Erken Dönem Ortez Uygulamaları
İnme geçiren hastanın akut döneminde, hareket kabiliyeti henüz gelişmediği için vücut bölümlerinin anatomik pozisyonunu korumak kritik önem taşır. Bu dönemde kullanılan ortezler:
İstirahat Afosu: İnme geçiren hastalarda ayağın doğal pozisyonunu korumak için kullanılır. Düşük ayak deformasyonunun gelişmesini önler ve ayak bileğini nötral pozisyonda tutar.
El Atelleri: İnme sonrası el ve parmak deformasyonlarını önlemek için kullanılır. Pençe parmak deformasyonunun gelişmesini engeller ve el bileğini fonksiyonel pozisyonda tutar.
Omuz Askısı: İnme geçiren hastalarda düşük omuz deformasyonunu önlemek için kullanılır. Omuz eklemini doğru pozisyonda tutarak subluksasyonu (çıkığı) önler.
Aktif Rehabilitasyon Döneminde Ortez Uygulamaları
İnme geçiren hastanın fizik tedavi programları başladığında, mobilizasyonu destekleyici ortezler tedavi programına entegre edilir. Bu dönemde kullanılan ortezler hastaların yürüme kabiliyetini destekler ve günlük yaşam aktivitelerine katılımını artırır.
Yürüme Ortezleri (AFO – Ankle Foot Orthosis)
İnme sonrası yürüme problemleri yaşayan hastalarda AFO (Ayak-Ayak Bileği Ortezu) uygulaması oldukça yaygındır. Bu ortezler, hastanın yürüme paternini düzeltir ve güvenli yürüyüş sağlar.
Refleks AFO
İnme geçiren hastalarda en sık kullanılan ortez türüdür. Polipropilen malzemeden üretilen bu ortez, ayak bileğini destekler ve düşük ayak problemini çözer. Hafif ve pratik yapısı sayesinde günlük kullanım için idealdir.
Karbon AFO
İnme sonrası daha aktif yaşam tarzına sahip hastalar için tasarlanmıştır. Karbon fiber malzemesi sayesinde daha dayanıklı ve esnektir. Spor aktivitelerine katılmak isteyen inme geçiren hastalar için uygundur.
Kişiye Özel AFO
İnme geçiren hastalarda kompleks deformasyonlar varsa, kişiye özel üretilmiş AFO tedavisi uygulanır. Bu ortezler hastanın spesifik ihtiyaçlarına göre tasarlanır ve maksimum fonksiyonel yarar sağlar.
Ortez Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
İnme geçiren hastalarda ortez seçimi, hastanın mevcut durumu ve deformasyonlarına göre belirlenir:
- Basit düşük ayak problemi: Refleks AFO veya karbon AFO yeterlidir
- Kompleks deformasyonlar (pençe parmak, ayak bileği instabilitesi, pes cavus, genu recurvatum): Kişiye özel AFO gereklidir
- Spastisite düzeyi: Yüksek spastisitede daha sağlam ortezler tercih edilir
- Hastanın aktivite düzeyi: Aktif hastalar için karbon AFO, sedanter hastalar için refleks AFO uygun olabilir
İnme Sonrası Ortez Tedavisinin Faydaları
İnme geçiren hastalarda ortez tedavisi birçok fayda sağlar:
- Deformasyonların önlenmesi: Ortezler, inme sonrası gelişebilecek deformasyonları önler
- Fonksiyonel mobilite: Hastanın yürüme ve günlük aktivitelerini destekler
- Güvenlik: Düşme riskini azaltır ve güvenli hareket sağlar
- Ağrı kontrolü: Eklem ve kas ağrılarını azaltır
- Yaşam kalitesi: Hastanın bağımsızlığını artırır ve sosyal katılımını destekler
Ortez Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
İnme geçiren hastalarda ortez kullanırken şu noktalara dikkat edilmelidir:
- Ortez uygulaması mutlaka uzman hekim kontrolünde yapılmalı
- Düzenli kontroller ile ortezin uygunluğu değerlendirilmeli
- Cilt problemleri açısından günlük takip yapılmalı
- Hastanın ortez kullanımı konusunda eğitim alması sağlanmalı
- Gerektiğinde ortez ayarlamaları yapılmalı
Sonuç
İnme sonrası ortez tedavisi, hastaların rehabilitasyon sürecinde kritik bir rol oynar. İnme geçiren hastalarda erken dönemde başlanan ortez uygulamaları, deformasyonları önler ve fonksiyonel kapasiteyi artırır. Doğru ortez seçimi ve uygulaması ile inme geçiren hastalar daha bağımsız ve kaliteli bir yaşam sürebilirler. Ortez tedavisi, inme sonrası rehabilitasyonun ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmalı ve multidisipliner yaklaşımla uygulanmalıdır.